: % i OATECISMl Kffil EBl \>it>rt pimtm protnrt |9itttri>r5ttt£ DE LA OATEOISMO IUTI. POIl EL PADRE Geronimo ds Ripalda, TRADUCIDA AL IDIOMA MEJICANO POR WLlGUEL TrINIDAD jpALMA. PUEBLA: 1886. IMPRENTA DE M. OORONA, cctfh dt Cholula num. & Es propiedad del iraductor. AL LECTOR. La grande escasez que hay de esta precioisa obrita en idioma azteca, y el deseo que existe por su adquisicion para el uso de los catolicos naturales del pais, me animaron hacer la pre- sente traduccion del Catecismo del Padre Ri- palda, En ella lie procurado la mayor claridad, verificiindoia casi literalmente; y en esta inteli- gencia el suscrito presento este trabajo al Illmo. Sr. Obispo de esta Diocesis, Dr. D. Jose Maria Mora y Daza, quien ordeno pasase £ la censu- ra del Sr. Lic. D. Jose B. Fuentes 3 Canonigo de esta Santa Iglesia Catedral, y este senor la deyolvio con muy favorable informe, en virtud del cual S. S. I. dio la aprobacion y licencia en el siguiente decreto: "Puebla, Abril 30 de 1885 — Vista la censu- ra que antecede, se concede licencia a D, Mi- 4 guel Triniclad Palma, para que puecla" dar a la prensa la traduccion que ha hecho del Cate- cisino clel P. Eipalda al iclioma mejicano, con insercion de este decreto; debiendo corregirse por el Sr. Censor la prueba respectiva antes de salir a la luz publiea j entregar en nuestra Se- cretaria dos ejemplares impresos para el archi- YO de ella. El Ilimo. Sr. Obispo de esta Dioce- sis asi lo decreto y firrno.-— El Obispo.— Ante ini. PrisciUcmo Jose de Cordova, Secretario." NOTA.— Para la mejoi; inteligencia de los nombres y verbos compuestos asi como de los reverenciales y otras lociiciones propias del idioma, se advierte que la presente traduccion esta hecha conforme a las reglas de la Gra- matica Mejicana publicada en este ano por Miguel Tri- nidad Palma y que sirve de texto en el Colegio Semma- rio y Es^uelas Normales de esta capital. RUTfflUIUAUZ IN DOCTRINA CRISTTANA. ACHTO TEMACHTILLI. ^Tlein motiamelacacaqui itech in cristiano temachtilli? In temachtilli oquimocliihuilii in Jesucristo. ^Campa temachtilo inin temachtilli? Itech in catecismo. ^ln tlatolli catecismo tlen quitoznequi? Ixtlamachtiliztli. ^Aquique inahuac mcceliz inin ixtlamachti- liztli? Itech in Santa Iglesia ihuan inahuac in teo- pixcatzitzin, quenami nican motenehua: 6 EL TEXTO DE LA DOCTBINA CRISTIANA. Cristianoyotl mcxicamachtiUi. Nochi cristiano tianeltocani Cenca motlaliliani Qui piaz tlateomatiliztli, Ica noclii iyolocatzin, Yehuatzin Santa Cruz In Jesucristo, totlanexcatzin, Ca itech omomiquiznequili Ic tech momaquixtilli Itechpa in totlatlacol, Ihuan yaotlacatecolotl: Ihuan ipampa inon Ti momatiz, ti momachtiz Ica neteochihualiztli, Tic chihuaz yei Cruz: In achto t'ixcuac Ipampa Dios tech mopalehuilrz Itech in acuainamiquiliztli: In oppa itech tocamac, Ipampa in Dios tech mopalehuiliz Iri iliuicpa in acualiatoili: ■■■ ■ ii — - — — — In yexpa itecli toelpan, Ipampa Dios tecli mopalehuiliz In ihuicpa in acuallachihualli, Auh yuh tic itotaz. Ipampa imachiotzin In Santa Cruz, f In ihuicpa in toyahuan f Ma xi tech momaquixtilli Totecuye, Diose, f Ica itocatzin in Dios Tetatzin, Ihuan Dios Ipiltzin, Ihuan Dios Espiritu Santo, f Ma yuh mochihua. Zaniman ma tic tempohuacan In tlein totech pohui; tic matizque Tlen Tonantzin Santa Iglesia Romana tech tlachialtia, Tlaneltoquiliztli ihuan tlachihualiztli; Tlaneitocani ihuan teonahuatiltin, Teotlatlauhtiliztin ihuan Sacramentos, Cualli tlatenquixtilli, Tlaneltoquilli ihuan tlachihualli, Ma yuhquion tic itocan: EL PADEE NTJESTRO. In Totatzine. ■ Totatzine, in ilhuicac ti moyetztica, ma yee- tenehualo in motocatzin. Ma huallauh in mo- tlatocayotzin. Ma chihualo in tlalticpac motla- nequilitzin, yuh chihualo in iihuicac. In totlax- cal niomoztlae totech monequi ma axcan xi tecli momaquilli, ihuan xi teeh mopdpolhuilli in to- tlatlacol, in yuh ti quin tlapopolhuia in-tech tlatlacalhuia, ihuan macamo xi tech momaca- huilli ti huetzizque ipan teneyeyecoltiliztli; ma xi tech momaquixtilli in ihuicpa in amo cualli. Ma yuh mochihua. EL AYE MAEIA, In x% mopaqvjiltitie* Ma xi mopaquiltitie, Santa Maria, ti mote- miltitica 'ica cenca yectiliztli, monahuactzinco ■moyetztica in Tiatoani Dios, cenca ti yectene- hualoni intlan m ixquichtin cihuame, ihuan cen- ca yectenehualoni in itiaquilo moxilantzin, Je- sus. Santa Maria, Dios inantzine, ma topan xi ** motlatolti in ti tlatlacoanime, in axcan ihuan inicuae ye toraiquiliztempa. Ma yuh mochihua, EL CEEDO. In, neltoconi. Nic noneltpquitia in 'Dios Tetatzin, cenhue- litini, in oquiocox oquimocliihuili in illmicatl iliuan tlalticpactli, noihuan nic noneltoquitia in Jesucristo zan huel iceltzin in Dios Ipiltzin, ihuan totlatocatzin, ca om'oquiclinacayotitzino ica itlamahuizoltzin in Dios Espirit.u Santo. Ihuan omotlacatilli' itetzinco in Santa Marfa, qemicac ichpotzintli. Omotlaihiyohuilti iten- copa in Poncio Pilato; eruztitech omamazoal- tiloc, omomiquili ihuan otococ. Omotemohui in mictlan, ihuan yei ilhuitica omonoma izca- litzino intlan in mimique. Omotlecahui m i't huicac m'ehuititica imayecampatzinco in Cen- huelitini Dios Tetatzin. Auh ic ompa hual m'ehuitiz quin motlantzontequililiquiuh in yolque ihuan in mimique. Noihuan nic neltoca in Dios Espiritu Santo, ihuan Santa Iglesia ca« tolica, in incepanicneliliz in Santome, in ipd- 10 polhuiloca in tlatlacolli, ca mochihuaz in inez- caliliz in tonacayo, ihuan nic neltoca ca onca in cemicac yoliliztli. Ma yuh mochihua. LA SALYE. Cihuapille, ma xi mopaquiltitie totetlaoeoli- liz nantzine, toyolilize, totzopelilize, tonetema- chilize. Ma xi mopaquiltitie, ti mitz ontzatzili- lia in ti tlatotoctin t'ipilhuan Eva; motetzinco t'on elcicihui tzicnoliztica ihuan choquiztica in nicaii choquizixtlahuacan. Macuele, Tlatoca cihuapilli, totepan' tlatocanantzine, ma to- huicpa xic hualmocuepilli in motetlaocoliliz ix- tololotzin. Ihuan zatepan in nican totococan, ma xi tech m'ittitili in. Jesus, yectenehualoni in itlaquilo moxillantzin. jlyo icnohuacatzintle! jlyo tlatlacatzintle! jlyo tzopelica ichpotzintli Santa Maria! Ma topan xi ' motlatolti Dios Inantzine, inic tic icnopilhuizque in itlatena- hualtzin in Totecuyo Jesucristo. Ma yuh mo- chihua. LOS MANDAMIENTOS DE LA LEY DE DIOS. In itemhuatiUzm in Totccuyo Dios ca mdiladtil: ii in yetetl achtopa motcnchua ikchtzinco poJnd in imahuiztililocatztn in Dios, ihuan in oc cMccm- tctl intech polmi in ipalcliuiloca in tohuampo- huan. Inic centetl, tic motLazotiliz in Totecuyo Dios ipan cemixqnich tlacliihualli. Inic ontetl, amo tic tlapictenehuaz in Dios itocatzin. Inic yetetl, ti tlateotomatiz ipan in ilhuitl pieloni. Inic nauhtetl, tic mahuiztiliz in motatzin ihuan monantzin. Inic macuiltetl, ayac momac miquiz. Inic chicuacentetl, amo t'ahuilnemiz. Inic chicontetl, amo ti tla'chtequiz. Inic chicuetetl, amo ti tetentlapiquiz, amo t'iztlacatiz. Inic chicnauhtetl, amo tic elehuiz in tenamic. Inic matlactetl, amo tic elehuiz in tlein te axca. Inin matlactetl tenahuatilii,itechontlamantli centzactoc: ca tic totequipanilhuilizque ihuan tic totlazotilizque in Totecuyo Dios ipan cemix- 12 quich tlachihualli, ihuan tic tlazotlaz iu ino- huampo quenami tehuatl ti'monoma tlazd-tla. Ma yuh mochihua. LOS MANDAMIENTOS DE LA SANTA MADRE IGLESIA. In iiaiahuatiUzitzihiian in Tonanhin Sarda Igle- sia ca macuilktl. Iiiic centetl, in domingotica, ihuan ipan il- huitl pialoni centetl misa mocaquiz. Inic ontetl cecenxiuhtica macel zan cepa ne- yolcuitiloz ipan in cuaresma, nozo in t'omiqui- liztempa, (1) nozo -inicuac celiloz in itlazona- cayotzin in Totecuyo Jesucristo. Inic yetetl, ca tlaceliioz ipan xochipascua. Inic nauhtetl, nezahualoz inicuac motena- huatilia iti Tonantzin Santa Iglesia. Inic macuiltetl tlamanaloz in tkmatlactetili, itoca diezmos, ihuan tlein yancuica mochihua, itoca primicias, in Santa Iglesia. Ma yuh mo- chihua, (!) Ihcuac ce chicaliuac mococonua. 13 LOS SACBAMENTOS. Tii ieoyeclililoni sacrammtos in Tonanizin Sankt Iglesia ca chiconttil. Inic centetl, Necuatequiliztli. Inic ontetl, Teoyotica chicahuaiiztli. Inic yetetl, Tlamacehualiztli. Inic nauhtetl, Tlaceliliztli. Inic rnacuiltetl, Teomachiotilizili. Inic chicuacentetl, Teopixcatlachihualiztli. • Inic chicontetl, Nenamictiliztii. LOS ABTICULOS. In ineltococatzin in Totecuyo Dios ca mdtlactetl onnahui: In chicontetl achto motenehua itechtzin- co pohui in Totecuyo Dios, ihaan oc chicoatetl iiechtzinco (1) jpohui in Totecuyo Jcsucristo, inic oquicJitzinlli. Izcatqui in chiconietl itecMzinco ^iohui in Totecu- yo Dios. Inic centetl, neltocoz ca Iceltzin Teotl Dios cenhuelitini. (1) Gramaticalmente se dice y escrihe itd-zimo; mas se pone para la mejor inteligencia. Lo mismo dqnioh- faintli en lugar de oquitziiUU. I 14 Inic ontetl, neltocoz ca Dios Tetatzin. Inic yetetl, neitocoz ca Dios Ipiltzin. Inic nauhtetl, neltocoz ca Dios Espiritu San- to. Inic macuiltetl, neltocoz ca Teyocayani. Inic chicuacentetl, neltocoz ca Temaquix- tiani. Inic chicontetl, neltocoz ca Tecentlamach- tiani. Izcatqui %n oc cMcontetl itechtzmco pohui in Totc- cuyo Jcsucristo inic oquichtzintli. Inic centl, neltocoz ca in Totecuyo Jesucris- to omo'quichnacayotitzino, ica itlamahuizol- tzin in Dios Espiritu Santo. Inic ontetl, neltocoz ca omotlacatili itetzinco in cihuapilli Santa Maria cemicac ichpotzintli, in ayamo omotlacachihuiliaya, ipan itlacachi- hualitzin, ihuan zatepan omotlacachihuilitzino. Inic yetel, neltocoz ca omotlaiyohuilti ihuan omomiquili ipampa otech momaquixtili in te- huan ti tlatlacoanime. Inic nauhtetl, neltocoz ca omotemohui mic- tian oquin moquixtilito in iyolia in cualtin Te- 15 tame in ompa oqui mochialiticatca in imahniz- huallaliztzin . Inic macuilt-etl, neltocoz ca omonoma izeali- tzino yei ilhuitica intlan in mimique. Inic chicuacentl, neltocoz ca omotleeahui in ilhuicac, ihuan nvehuititica imayecampatzinco in Dios Tetatzin Cenhuelitini. Inic chicontetl, neltocoz ca ompa hualmohui- cazquin motlatzontequiliquiuh, in yolque ihuan mimique. Monequi momatiz; in cualtin quin momaqui- liz in cemicac papaquiliztli, ipampa oqui pix- que in itlanahuatiltzitzihuan in Dios, auh in amo cualtin cemicac tlaiyohuiliztli ipampa amo oquin mo pielique. Ma yuh mochihua. LAS OBEAS DE MISEKICOBDIA. In tetlaocoliliztlccchiJnialU ca mdilactctl onno.Jiui: In acJito chicontetl itecJi pohiti in iilaocoliloca in tonacayo, iJiuan in oc chicontetl itech gtohni in fanima. IZCATQUI IN ITECH POHUI IN TONACAYO. Inic eentetl, ti quin tlapalozque in cocoxque. I 16 lnic ontetl, ti quin tlacualtizque in apizmique . Inic yetetl, ti quin atliltizque in aqulque amiqui. Inic nauhtetl, ti quin tlaquentizque in pe- tlauhtinemi. Inic macuiltetl, ti quin callotiz in nenenque tlaca. Inic chicuaeentetl, tie maquixtiz in mamaltin. Inic chicontetl, tiquin tlaltocaz in mimique. m 0C CHICONTETL CA YEHUANTIN, Itech pohui in t'anwia. Inic centetl, ti quin maclitiz in amo tlenqui mati. Inic ontetl, tic yecndnotzaz in aquin itech monequi. Inic yetetl, tic tlacahualtiz in aquin mopolo- linemi. Inic nauhtetl, ti quin tlapdpolhuiz in aqul- ciue mitz yolitlacoa. ' Inic macuiltetl, tic yollaliz in tlaocoxtinemi. Inic chicuacentetl, ti quin pacaiyahuiz in inetlapololtiliz in t'ampohuam 17 Inic chicontetl, tic inotlatlauhtiliz in Dios ipampa yolque ihuan in mimique. LOS PECADOS CAPITALES. In iemictiani tldtlacolli ca chicoiiteil. In centetl, nepoaliztli. In ontetl, apiztlatquitiliztli. In yetetl, ahuilnemiliztli. In nauhtetl, cualanaliztli. In macuiltetl, neixhuitiliztli. In chicuacentetl, nexicoliztli. In chicontetl, tlatzihuiliztli. Izcatqm in chicontetl yectihuani, quixnamiqui in chicontetl temictiani tldtlacolli. In centetl, ca in necnomatiliztli quixnamiqui in nepoaliztli. In ontetl, ca in tenemactiiiztli, quixnamiqui in apiztlatquitiliztli. In yetetl, ca in chipahuacanemiliztii, quix- namiqui in ahuilnemiliztli. In nauhtetl, ca in tlamatcayeliztli, quixna- miqui in cualanaliztli. 18 lu tnaeuiltetl, ca in tlakyeyeeoliztli, quix- namiqui in neishuitiliztli. Iu chicuacentetl, ca in tetlazotlaliztli, qmx- namiqui in nexicoliztli. In chieontetl.ca in netlacuitlahuihzth, quix- namiqui in tlatzihuiliztli. LOS ENEMIGOS DEL ALMA SON TKES. In iyahuan in Vanima ca ycintin- In ce, in Tlacatecolotl. Iu ome, in Tlaltiepactli. In yei, in Tonacayo. LAS VIRTUDES. Jn cuaUin yectihuani tic piazque ca chiconllaman- tU: in ycitlamantli motenehua teohgales, xhuan in oc nauhtlamantli motcnehua cardemles. m CUALTEOYECTIHUAM OA ^OTANTK. In centlamantli, Teotlaneltoquiliztli. In ontlamantli, Teotenemacluahzth. Iu yeitiamantli, Teotetlazotlalizth. 19 IN CUALTIHUANI CA YEHUANTIN. In centlamantli, Nematiliztli. In ontlamantli, Tlamelacachihualiztli. In yeitlamantli, Yolchicahualiztli. In nauhtlamantli, Tiaixjeyecoliztli. LAS POTENCIAS DEL ALMA SON TRES. Ca yeiilamantli in ihuelitiiiz in toyolia. In Tlalnamiquiliztli^ in tlacaquiliztli ihuan in tlanequiliztli. LOS SENTIDOS COEPOEALES SON CINCO. In nemachiliz nacayotl ca macuilli. In tlachializtli, in caquiliztli, inecuiliztli, in tlapaloliztli, ihuan tlamatoenHztli. LOS DONES DEL ESPIEITU SANTO SON SIETE. In itenamdctzitzihuan in Dios Espiritu Santo ca chicomc. In centetl Teotlamatiliz-tenamactli. In ontetl, Tlacaquiliz-tenamactli. 20 In yetetl, Tenonotzaliz-tenamactli. In nauhtetl, Yolchicahualiz-tenamactli. In macuiltetl, Tlainatiliz-tenamactli. In chicuacentl, Teicnoittaliz-tenamacth. In chicontetl, ia Dios imacaxocatzin-tena- mactli. LOS FEUTOS DEL ESPIEITU SANTO SON DOOE. In itlaquilotzin in Espiritu Santo ca mdtlacthrnome. In Teotetlazotlaliztli, Teopapaquiliztli, Yol- ceceuhcayotl, Tlapaca-iyohuiliztli, Tenemacti- liztli, Yectilizth.Tlatlacayotl, Paccanemihzth, Teotlaneltoquiliztli, Tlaixyeyecoliztli, Netlaca- hualtiliztli, ihuan Chipahuaca-nemihzth. LAS BIENAYENTUEANZAS SON OCHO. In TiacnopilhidUz-nemiUonolidli ca chicuey. Quemachtin (1) huel yehuantin in yolocopa m otolinia,ipampain'axcainilhuicactIatocayotl "iSaventnrado se traduce rpierMehami, pero se pone usSdo Z *%*» 1- -guir a los buenos autores. .21 Quemaclitin in amo cocolkque, ipampa ca yehuantin qui m'axcatizque in tlalli. Quemachtin in aqulque choca, ipampa ye- huan yollalilozque. Quemachtin in apizmiquini, ihuan amiquini ica tlamellacachihualiztli, ipampa yehuantin pachihuitilozque. Quemachtin in tetlaocolianime, ipampa ye- huantin qu'acizque tetlaocoliliztli. Quemachtin in iyollochipahuac ipampa ye- huaritin qui mottilizque in Dios. Quemachtin in tlamatcanemi, ipampa ye- huantin, tocayotilozque ipilhuantzitzihuan in Dios. . QuemachtilSSn qui iyohuia in itetotoquiliz in tlamelaca chihualiztli, ipampa yehuan in'axca in ilhuicac tlatocayotl. EL PECADO VENIAL SE PERDONA POIi UNA DE ESTAS NUEVE C0SAS. In tejpiton ildtlacolli tepbpolhuilo ica eeme chicnahtii iiamantli. Ipampa Misa mocaquiz ica tlakomatiliztli. Ipampa tlaceliloz mahuiztilotica. J 22 Ipampa mocaquiz in teotlatolli. Ipampa itlateochihual iu huey Teopixqui. Ipampa motempohuaz in TotMzine. Tpampa m'itoz in neyolmelahualoni. Ipampa tlateochihualli atzintli. Ipampa tlateochihualli tlaxcaltzintli. Ipampa yoltepiniliztli. • Muchi inin chihualoz ihuan tenquixtiloz ica tlateomatiliztli. LOS NOVISIMOS 6 POSTBIMEEIAS DEL HOMBRE, SON CUATRO. In itzonquizaiizhua® nozo itlamilizhuan in iUcatl, ca nahui. In Miquiztli, in Tlatontequiliztli, In Mictlan ihuan Papaquiliztli. LA CONFESION GENEEAL. In Neyolmdahu-aliztU. Nehuatl, ni tlatlacoani, ni noyolmelahua, ni noyolcuitra ixpantzinco in Cenhuelitini Dios, ihuan yehuatzin quemachami cemlcac ichpo- tzintli Santa Maria, in quemachami San Miguel 23 Arcangel, in quemachanii San Juan Bautista, in quemachami San Jose, ihuan yehuantzitzin in Apostolosme San Pedro ihuan San Pablo, ihuan muchintin Santome, noihuan in tehua- tzin, Notatzine, ipampa cenca huel onitlatlaco, tlalnamiquiliztica, tlatoltica, ihuan tlachihua- liztica, ipampa notlatlacol, ipampa in notlatla- col ipampa nohuey tlatlacolli. Auh ipampa inon nic notlatlauhtilia in quemachami cemi- cac ichpotzintli Santa Maria, in quemachami San Miguel Arcangel, in quemachami San Juan Bautista, in quemachami San Jose, in quema- chamique Apostolosme Sau Peclro ihuan San Pablo, ihuan muchintin Santome, noihuan te- huatzin, Notc\tzine, inic nopampa tic motla- tlauhtiliz in Totecuyo Dios. Ma yuh mochihua. DEL NOMBEE Y SENAL DEL CRISTIANO. ImelaJmaloca in itoca ihuan imachiyo in cristiano. |Ma xic ito piltzintli quenin ti motocayotia? Qiii tenanquiliz in itoca, Petolo, Xuhuan, nozo Francisco. - . . 24 Cecen crlstiano qui mocuitlaliuiz qui piaz itlateomatiliz in santotzitzin in itoca qui mo- pielia. ^Cuix ti cristiano? Quemacatzin, ipaltzinco in iteotlaocoliltzin in Totecuyo Jesucristo. ^Tlein qultoznequi cristiano? In tlacatl qui pia in ineitococatzin in Jesu- ciisto, ca oqui monetolti itech in isanto necua- tequiiiz. £ Ac yeiiuatzin in Cristo? Yehuatzin huel nelli Teotl, ihuan huel nelli oquitzintli. ^Quenin huel nelli Teotl? Ipampa yuhquiz icelconetzin in yolli Teotl. ^Quenin tlacatzintli in Totecuyo Jesucristo? Ipampa noihuan iconetzin in ichpotzintli San- ta Maria. ^Tlein ipampa motocayotltzinoa, Cristo? Ipampa in teozaliztli ihuan in centlatemiti- lizcayotl gracia ca qui mopielitzinoa ipan ce- mixquiehtin, ^Yehuatzin inin Jesucristo huel nelli itoca- tain Mesias? 25 Quemacatzin, ca yehuatzln oquimotentlali- lique itech in tenahuatilli ihuan itech in hueca tlachianime. ^Catle yehuantin oyeque in itequitzitzihuan achi huehueintin? Ca in Temaquixtiani ihuan Temachtianu ^Catle Temaehtilli,yehuatzin oquimotemach- tilitzino? Ca yehuatl in cristiano temachtilli. ^Quexquich tlacotontli qui pia in eristiano temachtilli? Nahui huey tlamantin teachicame. ^Catle yehuantin? * In Neltoconi, In Tenahuatiltin, in Tlatlauhti- liztin ihuan Sacramentos? ^Catle yehuatl in itlahuiz ihuan imachiyo in cristiano? In Santa Cruz. ^Tlein ipampa? Ipampa inezcayotzin in mamazoaltilli Jesu- cristo, aquin ipampatzinco itech otimomaquix- tique. ^Quenin itetzinco ti yuhtlamani? Nemaehiotiliztica ihuan neteochihualiztica* m $Ma ti quittacan quenin? Ipampa in imacliiotzin in Santa Cruz, etc. ^Queman cualli yez timomacliiotizque ica in •Santa Cruz? Inicuac tic pehualtiani itla cualli tlachihualli, nozo inicuac ti m'ittani itech itla ohuitiliztli, i&^an occencay^ iniotia*} tic inaehilizque in tla- tlacol tenoyeyecoltiliztli nozo acualnamiqui- liztli. jTien ipampa miecpa titomachiotia? Ipampa nohuian tech yaochihua ihuan tech tocatinemi in toyaohuan. ^lliuan in Cruz qui pia yectiliztli inic tech momaquixtiliz ca yehuan? Quemacatzin, ipampa in Totectiyo Jesucris- to oqaimopan&huilii m Cru^titech imiquiliz- tica. ^Catle huel achtotipa itlatialil in tlacatl? Inic qui nematcatemoz in icenquizayan inic oehihualoe. ^Tleinic itlamiliz ochihua!oe m tlacatl? , Inic qui motlazotiliz ihuan qui motequipa- nolhuiliz in Dios nican iialticpac, ihuan zate- ■II. •*7 pan qui m'ittiliz ihuan qui motiamachitiz itecli in occe yoliiiztli. <;Ica tlen tlachilmalli occencaye tic motequi- panoltilizque in Dios? Ica itlachihual in Tlaneltoquiiiztli, Nematca- ehializtli, ihuan Tetlazotlaliztli. ^Tlein tech machtia in Tlaneltoquiliztli? Ca tic toneltoquitizque in Dios quenami huel nelli neltiliztli, cennemizquo., 68 Auh nonqua in sacramenios,|llen occequintln teoyotica tlapalehuiloni tic pia itech ixi Santa Iglesia? In tlein quin tocayotia sacramentales, que- nami in tlateochihual-atl, in tlaihyohuiliz-ca- xabualiztli ihuan tecentlatlacol- popolhuiliztli. ^Catlehuat] in ihuelitiliz in tlateochihualatl? Qui popoloa in tepiton ■tlatlaeolli, qui cho- loltia in tlacatecolotl ihuan j-uhquion totech monequi ica tlaneltoquiliztli ihuan ica tlateo™ matiliztli ic muchica ti topalehuizque, ^Tlen quitoznequi tlaihyohuiliz-caxahualiz- tli, motocayotia indulgcncias? Itlapdpolhuiliz in tlaihyohuiliztm ca tic tlax- tlahuazquia ipampa in totlatlacol. ^ltech tlen teohuelitiliztli tech onmom^- quilia? Oa quiza itecli in itoptzin ipetlacaltzin in itlao- nopilhuilitzin inTotecuyo Jesucristo, ihuan in Sant<>me. ^Quenin motlani m tlaihyohuilizcaxahua- iiztli? Moehiuht'az in tlen ic ti nahuatilo, ihuan que- nami ti nahuatilo ica teoyectiliztica-graeia, 64 DECLAEACION DE LAS OBEAS DE MISERICOKDIA. In Imelahuahca in Teotlacolilh-tladdhualli. ^Xic Ito ifa teotlacoliliz-tlachihualli? In teotlacoliliz-tlachihualli ca matlactetlon- nahui, etc. ^ln teotlacoliliz-tlachihualli, ^tlen ipampa yuhquion motocayotia? Yehica amo ti nahuatilo muchipa tic chihuaz- que. ^Quemania ti nahuatilo inic tic chihuazque? Zanoye inicuac huel tetech onmonequiz in yuh tech machtizque in tlamatini. ^Catle itech yehuantin ocachi ye tlacnopil- huiltin? In teotlacoiiliz-tlachihualli, ipampa ca cenca teicnelilo ihuan tepalehuilo. DECLAEACION DE LOS ENEMIGOS DEL ALMA. In Imelahualoca in iyaohuan in toanirna. ^Xic Ito in iyaohuan in toanima? 65 In iyaohuan in toaniina, ca yei, etc. In iyaohuan in toanima jtleic yuh rnotoea- yotia? ^Ouix hueliti qui chihualtizque tlatla- coz? Amo hueliti, zanye qui pachozque ica tene- yeyecoltiliz tlatlaeolli. ^TIen ipampa qui rnocahuilia in Dios in te- neyeyecoltiliztin? Inic in totiachihualiz in cualli yectli, ihuan cenca ti tocuiltonozque in iihuicac. ^ln tlacatecolotl quenin tech moyeyecoltia? Tech tlalilitiuh toyolloitec aeualnamiquiliz- tli, ihuan pani tlaixpan tech tetla huahualte- quilia. gCatlehuatl tonepalehuiliz in ihuicpa in amo cualli tlalnamiquiliztli? Ca yehuatl in Santa Cruz, ihuan in teochi- hualatl. Auh in ihuicpa iti neyolihualiztli/ ; 9 catle ye- huatl in patli? In ocachi cnalii ceme muchintin ca ticho- lozque. |Auh ihcuac amo huelitilo? . . 66 Ma achtopa mochimalti ica tlatiauhtiliztli, ica teneyeyecoltiliztli, ihuan ica nematiliztli. In tlalticpacayotl jquenin tech yeyecoa? In tecli hualiquilitiuli itech in totiainami- quiliz in tiein qui chihua, ihuan qui nemitia, in tlalticpac tlaca. ^Tlein patii onca? In itenahuatiltzin in Dios, in iyecnemiliz in cualtin, ihuan iteixcuitiliz in Santome. <:,In tonacayo quenin tech yeyecoa? Ica yuhquizaliztli ihuan amo cualtin elehui- iiztin. jTlen yehuan in tlaelehuiliztin? In neca ca tech yolcuitihuetzi, tech yolhui- iana ihuan tech ixpopoyotia. ^Catle yehuantin? Oa nahui teachicame: in papaquiliztli, in ne- mauhtiiiztli, netemachializtii ihuan in tone- huiztli. jTlen patii onca ihuicpa ininque tiaeiehui- iiztin? In igr'aciatzift in Dios, ihuan in cuaitihuani yectihuani. 67 DECLAEACION DE LOS PECADOS CAPITALES, In Imelaliualoca in nepapan ildilacolli. ^Quezquican xexeliuhtoc in tlatlacolli? Yei, ca yehuan; in tlatlacol-peulicayotl, in temictiani tlatlacolli iliuan in tepiton tlatla- colli. cuac monequi. . " ^Tlen yehuatl in ahuilnemiliztli? In tlaelpapaquiliztli in icatzahuacan in ahuil- nemiliztli. eber agua. ^Aquin? ^Quien? jAqulque? ^Quie'nes? Auh, conj. cop. Y, pues. Axca. Se deriva de la pa- labra axcaiil, que signifi- ca propiedad. Ouando se junta con pronombres po sesivos pierde las tres ul- timas letras, y entonces significa mio, tuyo, etc Nino axcatia. Poseer, apro- piarse, aplicarse algo pa- ra si. Axcan, adv. Ahora, voy. Nic axitia. Completar, dar lo que falta. A y a c . Nadie, ningnno. Plur. , Ayaque. Ayaic, adv. Aun, nunca. Aic, adv. Nunca. Ayamo, adv. Aun no, to- davia no., Ayectli. Cosa mala. Azo. Por ventura, quiza. o. Ga, conj. Que, porque. Ni ca. Estar. Suple al ver- 'bo ser en algunos tiem- pos. Nino cahualtia. Abstener- se, prohibir, vedar, Caltzallan. Calles, vias, en- tre las casas. 91 Nic chia, chie. Esperar, aguardar. Chicahuac. Firme, fuerte. Chicahualiztli. Firmeza, fortaleza, esftierzo. Nino chicahualtia. Forta- lecerse, afirmarse, con- firmarse. Nic chihua. Hacer, fabri- car, construir. Nic chlchihua. Componer, adornar. Ni chihualo . Ser hecho. Chicome, Siete. Ni chicotlamati. Presurnir, sospechar, juzgar d con- jeturar algo. Nino chimaltia. Prevenir- se, escudarse. Nite chichinatza. Ator- mentar, afligir. Chipahuacanemiliztli. Cas- tidad, honestidad, vida limpia. Chipahuac. Limpio, puro, sin mancha. Ni chipahuacanemi. Ser casto, tener vida limpia, honesta. Ni choca. Llorar. Chocani. El que ilora. Nic ehoctia. Hacer liorar a alguno. Ni choloa. Huir. Nic chololtia. Hacer huir alguno. ) Nic choquilia. Llorarle. ! Choquiliztli. Llanto, ge- mido. Nic cahua. Dejar, aban- donar. Nino cahua. Quedarse, atrasarse. Ni cahualtilo. Mortificar- se, privarse. Cahuitl. Tiempo. Calli. Casa. Ni tecallotia. Aposentar, hospedar, dar posada. Camactli. Boca. Campa, adv. Donde. Canapa, adv. En alguna parte. Canin, adv. Adonde. Canozo. Es asi, sf , de facto. Nic caqui. Oir. Caquiliztli. EI oido, la ac- cion de oir. Catle, catleque. Cual, cua- les. Catlehuatl. Sincopa de ca- tleyehuatl y significa : cual es. Nic cayahua. Enganar, Catzahualiztli. M a n c h a , borron, suciedad. Catzahuacan. Lugar sucio 6 de suciedad. Cristianbyotl. Cristiandad. Cruztitech. Crucificado, el erucifijo. Ce. Uno, una. Cel. Pospuesto a" pronoin- bres posesivos, forma no- 92 eel, yo solo; xnocel, tiiso- lo; icel, el solo, etc. Ni'c celia. Recibir. Cecniquizcayotica, adv. Par tieularmente. Centetiea. Enteramente. Cetiiiztli. Unicla*d, union, conformiclacl. Nite cetilia. Unir, reunir, juntar. Cepa. Una vez. Cepan. Juntamente. Ceceyaca. Cada uno de por si, cada cual. Cihuapilli. Senora. Cemmanyan. De todo, en t'odo, eternamente. Ceine. Uno. Se junta a los partitivos numerales y entonces significa de. Cemlcac, adn. Siempre }a- mas, eterno. Cemilhuitl. El dia, todo el clia. Ni tlacemiltalliuia y Nitla- cemitoa. Proponer fir- memente liacer alguna cosa, determinar. Cemixquich. Todo, sin que- dar nada. Cemixquiclitin. Todos. Ni tecnelia. Aprovechar a otro. Cen. Muy : para que signifi- que se antepone a nom- bres y verbos y los hace superlativos. Cecen. Cada unoj de uno - en uno. Cenca. Muy, muchfsimo. Nic cencahua. Disponer- se, aparejarse. Cencualtilizti; Bien sumo. Cennemiliztli. Estado de la vida. Cecenxiuhtica. Cada aho, anualmente. Centetica. Cosa entera, en- teramente. Ni tlacentetilia. Juntar una cosa con otra. Centlaliliztli. R e u n i o n , congregacion. Ni tecentlalia. Juntar, con- gregar, reunir. Centlatemilizcayotl. Ple- nitud, lleno del todo. Cenhuelitini. Muy pode- roso, Todopoderoso. Cenhuelitiliztli. Toclo po- der, potencia, fuerza. Cequintin. Los unos, al- gunos, Cenquizaliztli. Ultimo fin, salida, termino. Nic centzacua. Contener, encerrar. Cocolc^. Persona colerica, impaciente. I Cocoliztli. Enfermedad . I Cochcayotl. Cena, j Conetl'-. Muchacho. Cocozqui. ' Enfermo. 93 Nic cocoxcatia. Enferaiar a otro. Cualanaliztli. Ira, enojo. Ni nOcualehihua. Justifi- carse, hacerse bueno. Cualli. Bueno, buena. Cualtihuani. Virtud. Cualtiliztli. Bonclad. Nic cuepa. Voitear, volver. Ni nocueptihuetzi. Volver- se prontamente. Ni tecuilia. Tomar algo a otro. Ni -nocuiitonoa. Enrique- cerse, gozarse. Ni tecuiltonoa. Enriq.ue- cer a otro. Nic nocuitia. Confesar. Nic cuitiliuetzi . Tomar, ar- rebatar con presteza. Cuix. Por ventura, pues. Ni nocuitlahuia. Proeurar, cuidar. ^Cuix aca? ?,Por ventnra al- guno? JES. Ecapatli. Laurel. N'elcicihui . Suspirar. Elcicihumi. El que suspira. Nic eiehuia. Desear. Elehuiiiztli. El deseo, la accion de desear. Eleliuiani. El que desea, Ni noehua . Levantarse. Ni ehuatica. Estar sentado. Eipantli. Pecho. Excan, yexcan. Tres par- tes. H. Hual, antepuesto a verbo, significa: hacia aca. HuaUaliztli, Venida, ad- venimiento. Ni hualiauh. Venir. Hualmohuica. Venir algu- na persona honrada, jus- ta, traer hacia aca. Nic huaihualtequilia. Po- ner tropiezos. Nino huapahua. Fortale- cerse, apacentarse. Nic huecahuitia. Dilatar, demorar. Huecapan. Cosa alta, en lo alto. Nino hu&capan ilhuia. En~ salzar, alabar, enaltecer. Huecatlachiani. Profe'ta. Huel, adv. Muybien,pues. Tiene Varias acepeiones. Ni hueiiti . Poder. Huelitini. El que puede, poderoso. Huelitiiiztli. El poder, el mando 6 empleo. Huehue. Viejo, anciano. 94 Huehueyotl. Ancianidad, mayor edad. Huey. Grande, principal. Huehueintin. Grandes, principales. Huenmanaliztli. Ofrenda, el acto de ofrecer. Nic huemmana. Sacrificar, ofrecer. Huentli. Ofrenda, sacri- ficio. Ni huetzi. Caer. Huetziliztli. Caida. Nic huica. Llevar, conducir Ni tehuica. Llevar com- pama. Huicpa, antepuesta a pro-. nombres posesivos, signi- _ fica : hdcia, contra. INic huilana. Arrastrar. Huiioa. Irse. Huihuiloa. Irse cada uno por su lado. Nic huiquilia. Deber algo, llevar algo. Ni huitz. Venir. I. Nic i. Beber. Ic, prep. Por eso, por lo cual. Significa por cuan- do se antepone al adver- bio. Ica, prep. Por, con. N'icac. Estar en pie. Icuac, inicuac. Cuando. Nic ihcuania. Apartar, qui- tar, separar. Icel. El solo. Ni iciuhcachihua. Hacer pronto, con presteza. Icihuiliztli. Presteza, pron- titud, violencia. Iciuhcayotica. Ligeramen- te, prontamente. Icnitl. Hermano. Icniuhcayotl. Amistad, hermandad. Icniuhtiliztli. Compama. Nite icnelia. Hacer bien ? comunicar. Icneliliztli. La accion de hacer bien. Nite icnoitta. Apiadarse de otro. Nitla icnopilhuia. Alcan- zar, impetrar algo. Icnopillahueliioc. Ingrato, desagradecido. Icnohuacatzintli. Piadoso. Ichtacayotl. Secreto. Ichtequi, ichtequini. La- dron. Nic ichtequi. Robar, hur- tar. Itechtzinco, itetzinco. Mev. De, en. Ni ichtaca tlacaqui. Es- cuchar 6 espiar secreta- mente. - 95 Ichpochtli. Virgen,' don- cella. Ihuan, conj. Y. Ilhuicatl. Cielo. In ilhuicac. En el cielo. Ilhuitl. Eiesta 6 cualquier dia. Nic ilhuia. Decir algo a al- guno. Kic ilnamiqui. Acordarse. Ilnamicoca. Remembran- za, memoria que se hace de alguna persona. Ihuic, adv. Hacia 41, a que fin. Ihuitzinco in Teotl. Ende- rezar sus obras a Dios. Nitla ihiyohuia. Padecer. Immanel. Aunque, pues- to que. Imelahualoca Declaracion, explicacion. In. Sirve como articulo, 61, la, tambien como adomo d eleganeia a los nombres. Inahuac, prep. Junto, con. Inatle, prep. Sin, nada, no hay nada. Ineeuiliztli. Olfato, la ac- cion de oler. Innecepan-icneliliztli. Co- munion, participacion. In epantia tonatiuh. Medio dia. Inin, pron. demost. Este, esta, esto, Ininque. Estos, estas. | Iniuhca, adv. Segun. Inihuicpa. Contra, de. Inicuac lcuac. Cuando, en la hora. Inic. Para, para que'. An- tepuesto a los numerales signinca: el. Inixquich. Dei todo, tanto, Inoma. El mismo, por si mismo. Inon, pron. demost Ese, esa, eso. Inoquic. Mientras que, en- tretanto. Inoyuc. Despues. Ipaltzinco, rev. Por. Ipan. Sobre, a mas, en- cima. Ipampa. Por, porque. Ipatilo. Su remedio. Ipatiuh. Precio, vaior. Mc itta. Ver. Ittaloni. Cosa visible. Nic ittitia. Mostrar, hacer ver, manifestar. Itla. Algo. Ni teitiacalhuia. Danaral- go a otro. Itlacahuiliztii. Corrompi- do, danado,echado a per- der, descompuesto. STic Itlacoa. Danar, que- brantar. Nic itiani. Pedir, reclamar, cobrar. Nic Itlanilia, Pedir algo a algutio ; 96 Intla. Si, conj. condicional. Intlan. Entre. Itlapalocatzin. La saluta- cion de alguna persona. Itech. En, en el, del. Itechpa, itechcopa. De, del, en cuanto. Itencopa. De su voluntad, de su 6rden. Teoyol-nonotzaliztli. Divi- na inspiracion. Nic Itoa. Decir. Nic ilhuia. Decirle. Ixachi. Mucho, grande can- tidad. Ixachintin. Muchos, gran- des. Ixcuaitl. Frente. Ixhua. Nacer, brotar la se- milla. Nic ixmati. Conocer. Ni teixnamiqui. Peiearse, contradecir, disgustarse, contrariar. Ixpan. Delante, enfrente. Nic ixpantia. Mostrar, en- seiiar. Nicte ixpantilia. Proponer algo. Ni ixquetzaloa. Ofrecerse,. ordenarse. Ixquich. Todo, vasto. Ixquichcauh. Hasta tanto, mientras. Ixtlahuatl Yalle, llano. Ixtlamachtiliztli. Instruc- cion. Nite ixtlamachtia. Doetri- nar, ensenar a otro. Nite ixtilia. Respefcar, re- verenciar. Nitla ixyeyecoa. Ser tem- plado y discreto. Ixyeyecoliztli. Moderacion, templanza. lyo, interj. Oh. lyuiic, adv. Mansamente. Nic izcalia. Resucitar, tor- nar. Izcaliliztli. Besurreccion. Izca, izcatqui, adv.ILe aqui, helo aqui, toma. Iztlacatiliztli. Mentira, sin verdad. Iztlacatini. El que miente, mentiroso. Ni iztlacati. Mentir. Izquipa. Tantas veces, cuantas veces. Izquitlamantli. Kazon. Ni teiztlacoa. Notar, ver al^o con cautela. M. Ma, conj. Unido a impe- rativo 6 subjnntivo, sig- nifica; que. * Nic maca. Dar. Macaxoc. Cosa espantosa, escandalosa. 97 Macaxoliztli. Temor. Macel, adv. Siquiera, a lo menos. Nic macehua. Conseguir 6 merecer lo deseado. Nitla macehua . Hacer pe- nitencia. Macehuale. Merecedor de mercedes. Nic machilia. Sentir, pal- par. Nic machiotia. Senalar, sig- nar. Machiotl, machiyotl. Se- nal, signo. Machizti. Saberse. Nic machtia. Ensenar, pu- blicar, notificar. Machiuhtica. A sabiendas. Nic machiztia. Publicar, hacer saber. xVlacuele, adv. Ea, ea pues. Nimayana. Tenerhambre. Maitl. Mano." Malti. Cautivo. Nite mahuizpoloa. In- famar, ultrajar. Mahuizpololiztli. Desaca- to, ultraje, falta. Mahuiztic. Cosa maravillo- sa, de estima. Nite mahuizotia. Glorifi- car. Mahuiztiliztli. Reverencia, honra, dignidad. Mahuizotilli. Glorificado, glorioso. Nic mahuiztilia. Honrar, respetar, reverenciar. Mahuiztililoni. Digno de honra. Mahuiztilotica. Dignamen- te, honradamente. Mahuizo. Cosa honrosa^ gioriosa. Nic mahuizonotza. Hablar con respeto, cortesfa 6 reverencia. Mamaltin. Cautivos. Nic mamazoaltia. Crucifi- car. Mamazoaltilli. Crucificado. Nic mama, nic meme. Car- gar. Nic mana. Poner, concer- tar una cosa con otra. Ni tlamana. Of recer ofren- da, don. Nicmaquixtia. Salvar, re- dimir, librar. Ni nomaquixtia. Salvarse, librarse. Nic momaquilia. Dar algo a alguno. Nic mati. Saber. Yecmati, saber bien. Ni nomati. Acostumbrar- se, hallarse bien. Matlacan. En diez partes. Mayecantli. Mano derecha. Mayecampa. Alamanode- recha. Mauhqui. Temeroso, co- barde. 7 ■ 98 Nino mauhtia. Haber mie- do. Nic mauhtia. Espantar. Mauhcayotl. Miedo. Mazonelihui. Aunque, da- do que, puesto que, asi . pues. Mellahuac. Cierto. Nie melahua. Explicar, ex- poner lo escrito. Melahualoca. Declaracion, explicacion. Melactic. Cosa larga y de- recha. Miec. Mucho, gran canti- dad. Miecpa. Muchas veces. Miequintin. Muchos, mu- chas. Miequiliztli. Abundancia, aumento. Nic miequilia, Aumentar, anadir, acrecentar, mul- tiplicar. Ki miqui. Morir. Miquini. Cosa mortal. Miquetl. Muerto. Miquiliztli. Muerte 6* mor- tandad. Mitz. Te, & ti. Paciente de persona. Mixnamiqui. Disputar uno con otro. Mo. Tuyo. Moca. De tl. Ni mocihuia. Ser impor- tuno. Mocihuiani. El que impor- tuna, Mochicomati. Sospechoso, malicioso. Nic mocahuilia. Dejarle, abandonarle. Nic mocuitlahuia. Guar- dar, tener cuidado. Mochihua. Hacerse, sehace IVl oyetztica, rev. Estar. Monequi. Se necesita, con- viene, pertenece, ser ne- cesario. Monequini. Lo que se ne- cesita 6 es necesario. Monequiliztli . Necesidad. Monomahuia. . Hacer algo de propia voluntad. Motolinia. Pobre. Motlatlaliani . Obligado a ley 6 estatuto. Nino tlacatilia. Nacer,for- mar. Muchi, nochi. Todo. Muchintin, nochintin. To- dos. Muchipa. Muchas veces. Mumuztlae, momoztla. Ca- da dia, diariamente. IV. Naca-cahualiztli. Vigilia, 1 Nino nacayotia. Encarnar, abstinencia de carne. | dar color de carne. Aqui 99 se usa para significar la accion maravillosa de ha- ber tomado carne el Ver- bo Divino. Nacayotl. Humanidad. Nacatl. Carne. Nacace. Prudente, cuerdo. Nacayo papaquiliztli. Ape- tito sensual. Nahuac, pospuesto & pro- nombres posesivos: Jun- to, contigo. Nahui. Cuatro. Nauhtetl. Cuatro enteros, completos. Nic namiqui. Encontrar. Nino namiqui. Encontrarse Namique. Hombre d mu- jer casada. Nic nanquilia. Pesponder. Nantli. Madre. Nanyotl. Maternidad. Napaloa. Llevar algo en los brazos. Nitenahuatia y nitlanahua- tia. Mandar, ordenar, despedirse. Necentlaliliztli. Congrega- cion, reunion. Neehualiztli, Levantarse. Ne', ne'huatL Yo, pronom- brepersonal. Con despre- cio se dice : nehuapoUi. Neca, pron. demost. Aquel, aquella. N ecauhcayotl. Reliquia. Necnomatiliztli, Humildad Necencahualiztli. Disposi- posicion, cosa dispuesta. Nitla nematcatemoa. Bus- car algo despacio, con di- ligencia. Nino cencahua. Disponer- se, reconciliarse. Necuatequiliztli. Bautismo Necuitlahuiiiztli. Diligen- cia, cuidado. Necuiltonoliztli. Riqueza. Necuitiliztli. Confesion 6 conocimiento de algo. Nechipahualoyan. Purga- torio. Nic nechicoa. Juntar 6 re- coger. Nechipahualiztli. Pureza. Nel. Ser diligente y cuida- doso. Nelhuayotl. Principio, f un- damento 6 arraigo. Neliliztli. Certidumbre, verdad, certeza. Nelli. Cierto, ciertamen- te, de verdadero. Nelhuiliztli. Prop<5sito. Nitla nelhuayotia. Fundar con razones. Nic neltilia. Certificar, atestiguar, decir verdad, cumplir. Nic neltoca. Creer. Nicno neltoquitia, 'rev. de neltoca. Creer. Neltococa. Fe ? creencia^ digno de creerse. 100 Neltocani. El que cree, ar- ticulo de {4. Neltoconi. Cosa digna de creerse. Nemachiliztli. Virtud, pru- dencia. Nemachilizcayotl. Sentido corporal. Nernatcacliializtli. EsjDe- ranza, confianza. Nemaquixtiliztli. Salva- cion^ libramiento, reme- dio divino, librarse de algun mal. Nematcatemoa. Buscar al- go con diligencia. Nematiliztli. Juicio, cor- dura, astucia, habilidad, prudencia. Nematcayotica. Cuerda- mente, prudentemente. Nemauhtiliztli. Miedo, te- mor, cobardia. Ni nemi. Vivir, andar. Nemini. El que vive, vi- viente, el que anda. Nemiliztli. Vida, pensa- miento. Nino nemilizcuepa. En- mendar la vida. Nemilizcuepaliztli. En- mienda, cambio de vida. Nic nemitia. Usar, gastar, acostumbrar. Nite nemitia. Sustentar, alimentar 6 mantener. Nen. En vano, por demas. Nenamictiliztli . Matrimo - nio, desposorio. Nino namictia. Desposar- se, contraer matrimonio. Nino nencahua. Ser des- dichado. No nencauh. Mi criado. Neneltoltiliztli. Voto. Neneuh y neneuhqui. Igual, conforme, segun. Neneuhcayotl. Igualdad, conformidad. Nenenqui. El que anda, viajero, peregrino. Nic neneuhcaitta. Sentir interiormente. Nenomahuiliztli. Libre al- bedrio. Nepa. Alli 6 de alli. Nepacholiztli. Inclinacion, abatimiento, reverencia. Nepalehuiliztli. Ayuda, au- xilio. Nepantla Tonatiuh. Medio dia. Vulgarmente tldco tonalli . Tito nepan icneiia. Hacerse bien ios unos a los otros. Nepanotl, adverbio. Unos £ otros, unos con otros. Nepapan, adv. Todas co- sas, cosas diversas, dif e- rentes. Nepapan tlaca. Diversas na- ciones. Nepechtecaliztli. Humilla- 101 Nepializtli. Continencia, castidad. Nepoaliztli. Soberbia. Nequatequilatl .. Agua de bautismo. Nequentiloni. Vestidura 6 ropa. Nic nequi. Querer algo, apetecer. Netech, adv. Entre si. Netecaliztli. Acostarse, la accion de. Nitla netechpachoa. Jun- tar una cosa con otra. Netequipacholiztli. Afiic- cion, pesar, angustia. NetemachiJiztli. Esperan- za, confianza. Netimatiloiiztli. Alegria, gloria muy grande. Netoliniliztli. Pobreza, mi- seria. Netolinilo. Padecer d su- frir miseria, necesidad. Netoliniloyan. .Lugar de pobreza, de necesidades. Nino netoltia. Hacer vo- to, profesar. Netlacahualtiliztli. Conti- nencia, abstinencia. N etlaicoltiliztli . Anto j o , codicia. Netlapololiztli. O s a d i a, atrevimiento. Nic nextia. Bescubrir lo oculto. Nextli. Ceniza. Nexicoliztii. Envidia. Neixhuitiliztli. Gula, exce- so de comer. Neyolehualiztii. Ocasion, motivo. Neyolcocoliztli. Pesar, ar- repentimiento. Neyolcuitiliztli y neyolme- lahualoni. Confesion. Neyoltemoliztli. Examen de conciencia. Neyoitenehualiztli y neyol- tequipacholiztli. Contri- c i o n , arrepentimiento , dolor de corazon. Neyolpoaliztli. Considera- . cion. Neyolpololiztli. Duda, sos- pecha. Neyoliximachiliztli. Con- ciencia interna. Nezcaiiliztli. B^esurreccion. Nezahualiztli. Ayuno. Nezahualizpan. Tiempo de ayunar. Nezcayotl. Parecido, figu- ra, imagen. Nezcayotilotl. Representa- cion. Netzoncuiliztli. Venganza. Ni tlanezcayotia. Figurar, retratar, significar. Niauh. Ir. Nican, adv. Aqui. Nican ca, nican catqui. Aqui esta. ■ 102 Niman. Luego, al punto, al instante. Nipa. Aculla. Niz. Aquf, aca. No. Mio. Pron. Noca. De mf. Nocnopil. Ser dichoso de recibir un bien. Noihuan. Y, tambien. Nohuian, adv. Por todas partes, en todas partes. [Nie nonochilia, rev. de no- tza. Hablar, conversar, platicar. I N6ma, nomatca, con pro- j , nombres posesivos ; Uno ! mismo. I Ni nonomahuia. Hacer al- go de su propio albedrlo. I Nonqua. Ademas, aparte. ! Nic noquia. Derramar. I Nozo, anozo, conj. O. o. Oc. Aun, todavia, mas. Ocachiye. Mas. Ocachi. Otfo poco mas. . Ocachi huey. Mas grande. Occe. Otro, otro mas. Occecan. En otra parte. Occenca y occencaye. Ma- yormente, principalmen- te. Occepo. Otra vez, por se- gunda vez. Occequintin . Otros. Ohui. Cosa dificultosa, pe- ligrosa. Ohuica. Dificultosamente. Ohuicayo, ohuitiliztli. Cosa que tiene dificultad. Nic olinia. Menear, mo- ver. Nic ololoa. Juntar, amon- tonar. Omentin. Dos personas juntas. Onca. Hay, impersonal del verbo haber. Oncan, adv. Ahl, alli. Onotoc. Estar echado 6 ten- dido. Oquichtli. Yaron, hombre, marido . Oquichtin. Yarones. Oquiocox. El Criador, el Hacedor Supremo. Otli. Camino. Oyahualoliztli. Kodeo de camino. Oyec, oyeque. Estuvo, es- tuvieron. Pretdrito per- fecto de los verbos ca j ye, irregulares. Nite oza. Untar, ungir. 103 JP. Nic paca. Lavar. Pacayeliztli. Sakicl. Paccacelia. Recibir con pa- ciencia algo. Nic paccayohuia. Recibir con paciencia los trabajos Ni pachihui. Estar harto, satisfecho. Mc pachoa. Inclinar, arri- mar. Nic pachoa. Apretar. Nic palehuia. Librar, au- xiliar, ayudar. Palehuiliztli. Ayuda, au- xilio. Palehuiloni. Cosa digna de librar. Nic panahuia. Quebrantar, traspasar, faltar a ley 6 precepto . Nite panahuia. Vencer, so- brepujar a otro, ser ma- yor a otro. Paninezqui. Cosa piiblica, manifiesta, patente. Panipa. Exteriormente. Ni papaqui. Tomar placer, alegrarse. Papaquiliztli. Alegria, gozo Papaquiliztica. Alegremen- te. Papaquini. El que se alegra Papaquiliztlalhuia. Anun- ciar alegria d mandar que se alegren. Nic patia. Curar, medici- nar, remediar. Patli. Remedio, medicina. Patiliztli. El acto de curar d medicinar. Patlo. Cosa cara, precio, valor. Patioa. Costar d valer tanto Patzmiquiliztli. Ansia, con- goja. ; JNmopatzmictia. Congojar- se, tener ansia. Nino pechteca. Humillar- se, inclinarse, encomen- darse. Nic pehualtia Comenzar, principiar. Pehualiztli. Principio 6 co- mienzo de algo. Ni pepetlaca. Resplande- cer, relumbrar. Pepetlaquiliztli. Resplan- dor. Nite petlahua. Desnudar, despojar. Nino petlahua. Desnudar- se, despojarse. Petlacalli. Caja, tesoro, ar- ca. Nic pepena. Escoger, ele- gir. Nic pia, nic pie. Tener, guardar, conservar. Pieloni. Lo que se guarda. Nic piepielia. Preservar. 104 Ni pinahua. Avergonzar- se, tener vergiienza. Pinahualiztli. Ignominia, vergvienza. Piltzintli. Niho, nina. Nic poa. Aplicarse, decli- carse. Ni polihui. Faltar, no es- tar en casa, no estar pre- sente. Pohui. Anteponiendole los pronombres posesivos y preposicion tech, signifi- ca : Pertenecer , tocar , convenir, v. g. , totech po- hui, nos toca. Nic poioa. Perder, gastar, destruir. Nitla poioa. Perder aigo, perder ei juicio. Nic popolhuia. Perdonar. Pbpolhuiliztii. Perdon, re- mision, induigencia. Nic tlapbpolhuilia. Perdo- narle algo. Nitla pbpoloa. Quitar, con- quistar, destruir, perder. Nino popololtia. Desechar algo del pensamiento. Puchtecatl. Mercader, co- merciante. Nitla puztequi. Quebrar. d. Nic iquania. Quitar, apartar Quema, quemacatzin. Si, si senor. Quemachami. Bienaventu- rado. Quenin, quenami. Cdmo, de que' manera. Ni tequenchihua. Danar, hacer mal. Quentetl, adv. Algun tanto Nic tlaquentia. Cubrir, abri gar. Quexquich? Que tanto? to- do? Quezqui? Cu^ntos? Quezquican. En cuantas partes d lugares. Quezquipa. Cuantas veces. Qui. Paciente, tercera per- sona de singular. Quin. Paciente, tercera persona de plural. Qultoznequi. Quiere decir. Nic quixtia. Sacar af uera. Ni quixtilia. Quitar algo a alguno. T. Tatli. Padre. Teachicauh. Hermano nici- yor, principalpersona. Nic teca. suelo; Tender sobre el 105 Ni noteca. Acostarse, echar- se en la cama. Tecentlamachtiani. Glori- ficador, enriquecedor. Tecentlapopolhuiliztli. In- dulgencia plenaria. Nic tecpana. Poner en 6r- den la gente, ordenar. Nitla tecpana. Poner en dr- den las cosas. Ni tecocoa. Lastimar, he- rir, enfermar. Nic tecuepilia. Restituir, pagar. Tecuitiliztli. Cuidado de persona. Tecuhtli. Seiior, dueno, amo. Tech, paciente plur. Nos. Tech, pospuesto a pronom- bres posesivos. De, a, en. Techan. Morada 6 casa agena. Techan tlaca. Hombres ex- tranos, extranjeros. Tetech. De alguno, con al- guno. Teicneliliztli. Beneficio he- cho 'k otro. Ni teicnelilia. Hacer bien, hacer beneficio. Teicnoittaliztli. P i e d a d , beneficio, favor. Teicnoittani. Misericor- dioso. Teicnomatini. Piadoso. Nic tehuiquilia. Deber, lie- var encargo. Teilnamiquiliztli. Pecorda- cion d memoria. Teilpiloyan. Carcel, prision Teixcuitiliztli. Ejemplo,vi- da ejemplar. Teixpantiliztli. Pepresen- tacion, manifestacion. Tel, conj. Empero, sin em- bargo, pero. Ni tetelchihua. Menospre- ciar a otro. Tepolcatl. Jdven, mance- bo. Telquetza. Detenerse el que camina. Temac. En mano de al- guno. Nic temaca. Dar algo al- guno. Temacahualiztli. Licencia, permiso. Nino temachia. Confiar, es- perar algo. Temachiotiani. Persona' ejemplar. Temachiztiliztli. Noticia que se da\ Temachti y temachtiani. Predicador, maestro. Temachializtli. Esperanza, confianza. Temachtilli. Doctrina, lec- cion. Temachiztica. A sabiendas 5 de un modo cierto= 106 Teinamatlatl. Escalera de piedra. Ni temamauhtia. A m e - drentar, amenazar. Temamauhtican. Lugar es- pantoso. Temaquixtiani. Salvador, Redentor. Temaquixtiliztli. Salva- cion, redencion, Temauhti. Oosa que es- panta. Temahuizpololiztli . Des- honra, infamia. Temahuiztililiztli. Honra, reverencia. Temachiyoliztli. Ejemplo que se da\ Ni temi. Estar harto, re- pleto. Ni temictia. Matar, quitar la vida. Temicti, temictiani. Mata- dor, el que mata. Temictianitlatlacolli. Pe- cado mortal. Nic temitia. Llenar. Nic temititica. Estar lle- nando. Nic temitilia. Llenar algo para alguno. Nino temiltitica. Estar Ue- no. JNi temoa. Descender 6 ba- jar. Nitla temoa. Buscar algo. Nic temoa. Brascar, inquirir Nitetla temolia. Buscar al- go para otro. Nitla temohuia. Descender 6 bajar algo. Temyo. Glorioso. Nic tempoa. Pronunciar, deletrear, decir. Tempoxtli. Loco. Tempoxtlitica. Locamente. Tetzammatiliztli. Cosa su- persticiosa. Tenamic. Marido 6 mujer casada. Tenanquililiztli. Pespuesta Tenahuatiani. El que man- da. Tenemactli, tetlauhtilli. Don, presente, regalo. Tenemactiliztli. Dadivoso, largueza, liberalidad. Tenahuatilli, tlanahuatilli. Ley 6 precepto. Ni tenahuatia, ni tlanahua- tia . Mandar , ordenar, disponer. Nic tenehua. Decir, expre- sar, mandar, llamar, in- novar. Nitla tenehua. Expresar, mencionar. Nino tentlalia. Prometer, dar palabra. Ni tetentlapiqui. Calum- niar, levantar f also testi- monio, difamar. Teneyeyecoltiliztli. Ten- tacion. 107 Tenonotzaliztli. Consejo, platica, reprension. Ni tetzauhneltoca. Creer en agiieros 6 cosas supersti- ciosas. Nic tenquixtia. Declarar, pronunciar. Tencopa. Junto con pro- nombres posesivos, sig- nifica: De mi voluntad. Teoamoxpan. En los libros sagrados. Teocalli. Casa de Dios. Nic teochihua. Absolver, dar bendieion. Nino teochihua. Darse a" Dios, hacer oracion, san- tiguarse, signarse. Nitla teomati. Ocuparse en cosas divinas, santificar. Teohuenmanaliztli. Sacri- ficio divino. Teonahuatilli. Mandamien- to de Dios. Teomachiotiliztli. Extre- ma-Uncioh. Teopantli. Iglesia 6 tem- plo. Teopixcacalli. Convento de religiosos. Teopixqui. Sacerdote. Nino teotia. Adorar. Teotl. Dios. Teotlamachiliztli. Sabidu- ria divina. Teotlamahuizolli. Miste- I Teotlacatzintli. Personadi- I vina. : Teotlatblli. Palabra divina. ! Teotlacoliliztli . Limosna, misericordia, beneficio. ! Tetlaocoliani. Misericor- | dioso. | Teotlaneltoquiliztli. Fe' di- vina. • Teotlauhtiliztli. Merced, don divino. | Teotlatlauhtiliztli. Ora- cion, suplica, ruego di- vino. ! Teoyotl. Divinidad. ! Teoyucayotl. Esencia di- vina. Teoyotica. Divino, espiri- tual. Teoyotica chicahuahztli. Confirmacion, fuerza di- vina. : Teoyectililoni.- Justificado, santificado, sacramenta- do. Teotlazotlaliztli. Caridad, amor de Dios, afecto. Teozaliztli. Uncion, el ac- to de ungir. Tepalehuiani. Ayudador, auxiliador. Tepan ni tlatoa. Abogar 6 rogar por otro. Tepatillo. Delegado, vica- rio, sustituto. Tepiton. Cosapequena, po- ca cosa. 108 Tepopolhuiliztli. Perdon. Nic tequipachoa. Angus- tiar 6 afligir. Nitla tequipanoa. Servir, trabajar, hacer. Tequitl. Oficio, trabajo. Ni tequiti. Trabajar. Tequimonequiliztli. Nece- sidad de trabajar. Tetequipacho. Cosa grave, pesadumbre. Tequipacholiztli. Gravedad Tetequipachoiiztica. Gra- vemente. Tetlailittaliztli. Tedio, aborrecimiento. Tetentlapiquiliztli. Falso testimonio. Tetepito. Cosa muy peque- na, Teteutl. Idolo. Tetotoquiliztli. Destierro, persecucion. Tetotocani. El que des- tierra. Nite totoca. Desterrar, per- seguir. Tetolini. Cosa penosa, de- sastrada. Teyaochihuani. Contrario en algo. Teyocoyani, techiuhqui. Creador, Haeedor Supre- mo. Teyolcuitiani. Confesor. Teyectenehualiztli, Ala- ba,nza a Teyectenehualoni. Digno de ser alabado. Teyollotiliztli. Inspiracion. Tetic. Dura cosa. Tetica. Con piedra. Tetilia. Endurecer algo. Tetiliztli. Dureza. Tetlacamatini. Obediente. Tetlacamatiliztli. Obedien- cia. Nino tetlacamachitia. Obe- decer, rendirse. Tetlacahualtilli. Cosa ve- dada. Tetlapaloliztli. Salutacion. Tetlaocoiiliztli. Misericor- dia. Tetlayecoltiani. Servidor, el que sirve. Tetlatlacalhuiliztli. Dano, ofensa. Tetlatolmaquiliztli. Con- sejo. Tetlatzacuiltiliztli. Casti- go, censura, pena. Tetzammatiliztli. Supers- ticioso. Ni tlaacicaqui. Entender muy bien, comprender lo que se dice. Tlaaxiltilli. Cumplido, da. Tlacatl. Hombre, persona, individuo. - Tlacatecolotl. Diablo, de- monio, satanas. Nino tlacahualtia. Abste- nerse, refrenarse. 109 Nite tlacahualtia. Conte- ner, impedir, prohibir. Tlacacahuililotiuh. Here- dero, el que hereda. Ni tlacati. Nacer. Nic tlacamati. Obedecer. Ni tlacaqui. Entender, com prender . Tlacaquiliztli. Entendi- miento. Ni tlatlacachihua. Parir, dar a luz. Tlacayotl. Cuerpo, huma- nidad. Tlatlacayotl. Benignidad, urbanidad. Tlahuecaittani. Profeta. Nite tlahuelcaquilia. Per- mitir, otorgar de volun- tad. Tlahuiztli, Luz, insignia. Nite tlatiacalhuia. Ofen- der, injuriar. Tlacnopilhuilli. Meritoria, meritoriosa. Tlacnopilhuiliztli. Bien- aventuranza, mereci- miento. Tlacotoncayotl, tlacotontli. Pedazo, parte, pedacerfa. Tlachializtli. La vista, el acto de ver d presenciar. Tlachihualli. Obra 6 cosa hecha, accion. Tlachihualiztli. Ejercicio de obra, la accion de ha- cer alguna cosa. Ni tlacelia. Comulgar, re- cibir, admitir. Tlaceliliztli. Comunion, la accion de comulgar. Tlaeleltilli. Impedido. Tlaelehuiliztli . Beseo. T] aelpapaquiliztli . Sucio, apetito desordenado. Tlaelpaquini. Lujurioso. Nitlacemana. Perseverar. Tlacemanaliztica. Conti- nuamente, seguido. Tlacemitoliztli. Propdsito de voluntad. Tlacemololo. Heredero uni- versal. Nitla icnelia. Aprovechar. Nitla icnopilhua. Ser dig- no, ser merecedor. Tlaicnopilhuilli. Meritorio- so, merito. Tlaiyohuiliztli. Pasion,tor- mento, pena. Tlaiy ohuiliz - caxahualiztii. Indulgencia, perdon de culpas. Nite tlaitlanilia. Pedir, de- mandar a otro. Ni tlaipantilia. Acertar. Tlaipantililli. Acertado, da. Tlaixyeyecoliztli. Templan- za, discrecion, modera- cion. Tlalli. Tierra, heredad, ter- reno. Nic tlalia. Poner, colocar, establecer, instituir. 110 Tlalticpactli ytlalticpac. Mundo, tierra. Tlalnamiquiliztli. Memo- ria, pensamiento. Ni tlaltoca, nite tlalaquia. Enterrar. Tlamacehualiztli. Peniten- cia, satisfaccion. Tlamachiyoliztli. Ejemplo que se da\ Tlamahuizolli. Milagro, maravilla, prodigio. Tlamahuizoltic. Maravillo- so, milagroso. Tlamantli. Negocio, asun- to, fin. Tlamanalli. Ofrenda. Ni tlamanitia. Usar. Tlamatcanemiliztli. Vida quieta y pacifica. Tlamatiliztli. Oiencia, sa- biduria. Tlamatlactetilli. Decimo, decima parte. Tlamatocaliztli. Tocar, pal- par algo. Tlamamazoaltilli . Crucifi- cado. Tlamelahuaca-chihualiztli. Justicia. Tlamiliztli. Postrimeria, fin, t^rmino. Ni tlami. Acabar, concluir. Tianamiquini. El que in- curre en alguna pena. Tlaneltocani. Creyente, fiel, el que cree. Tlaneltoquilli. Creido, crei- da. Tlaneltoquiliztli. Fe, creen- cia. Ni tlanehuihuia. Tener abundancia de lo nece- sario. Tlanequiliztli. Voluntad 6 el acto de estimar. Tianezcayotl. Figura, ima% gen, retrato. Tlanonotztli. Informado, da. Ni tlaocoya. Estar triste. Tlaocoyaliztli. Tristeza. Tlaocoyani. Triste. Ni tlapacaiyohuia. Pade- cer, recibir con paciencia los trabajos. Tlapacaiyohuiliztli. Pacien cia. Nic tlapaloa. Saludar, vi- sitar. Tlapaldliztli. El gusto, ac- cion de gustar. Ni tlapetlahua. Desnudar. Tlapetlauhtli. Desnudo. Tlapic. En vano. Nite tlapopolhuia. Perdo- nar. Nic tlaqualtia. Dar de co- mer a otro. Nic tlaquentia. Vestir. Tlaquilotl . Fruto. Tlatquitl . Bienes, riqueza. Ni tlatenehua. Prometer, ■ declarar, nombrar. 111 Tlatenehualiztli. Promesa, obligacion, texto. Tlatequinoliztli. Ocupa- cion. Tlatenquixtiliztli. Pronun- ciado, da. Tlatolli. Palabra, idioma, lenguaje, Tlatoliztli. Hablar, el ac- to de habiar. Ni tlatoa. Hablar. Tlatoani. Sehor, Gran Se- nor, Cabailero. Tlatocayotl. Peino, impe- rio, nacion. Tlatocacihuapilli. Prince - sa, Peina, Gran Senora. Tlatocamahuiztilli . Mages- tad. Ni tlatolmelahua. Infor- mar, exponer. Nitla tlatolnamictia. Dar consejo a otro.. Tlateochihualiztli. Bendi- cion, consagracion. Tlateochihualli. Bendito, consagrado. Ni tlateomatiliztli. Devo- cion, doctrina, . cosa di- vina. Tlatlacatzintli. Ciemente, piadoso. Nic tlatlacalhuia. Of ender, injuriar. Ni tlatlacoa. Pecar, faltar. Tlatlacolli. Pecado, culpa, Tlatlacol-peuhcayotl. Pe- cado original. Tlatlacolpan. En pecado. Nite tlatlacolcuitia. Es- candalizar, hacer pecar a . otro. Nic tlatlania. Preguntar. Nic tlatlauhtia. Pogar, su- plicar. Nino tlatlauhtia. Pogar a otro. Tlatlauhtiliztli. Oracion, ruego, silplica, ayuda. Nino tlatlalia. Obligarse, proponerse. Tlatlatilli. Obligado. Tlatlamantitica. Cosa divi- dida, distinguida, pues- ta en partes. Tlaxcalli. Pan, tortilla. Tlaxelilolton. Particula, parte muy pequena. Tlaxtlahuilli. Pagado, re- compensado, satisfecho. Tlazotlaliztli. Amor, cari- no, afecto. Nic tiazotla. Amar, estimar Nic notlazotilia. Amar o estimar a otro. Tlaztlacahuiani. El que en- gaha, ser falso. Tlazocamatiliztli. Gracias, agradecimientos. Tlatzacuiltiliztli. Castigo, censura, pena. Tlatzontequiliztli. Juicio, el acto de juzgar. 112 Ni tlatzontequilia. Juzgar, condenar. Tlatzihuiliztli. Pereza, flo- jera. Tlatzinquixtiliztica. Limi- tadaniente, acortatia- mente. Nino tMeahuia. Subir. ^Tlen? tlein? [Que'? ^que' co- sa? Es pronombre relati- vo con m antepuesto. ^Tleic, tleinic, tleica? ^Pa- ra quel Tooaitl. Nombre. Nic tocayotia. Nombrar, llamar. Tohuampo. Nuestro pro- gimo. Tohuicpa. De, en, sobre nosotros. Tonehuiztli. Tormento, pe- na, dolor. Tonehualiztli. Dolor en ge- nerai. Toptli. Cofre, caja. Topan. Por, en, sobre nos- otros. Totecuyo. Nuestro amo, dueno y senor. Totech pohui. Nos perte- nece, nos conviene, nos toca. Totococan. Lugar de des- tierro. Tompoxtica. Locamente. Nic tzacua. Cerrar. Ni tzatzi. Gritar, vocear. Tzicunoliztli, tzicnoliztli. Sollozo, suspiro. Tzopelic. Dulce. Tzopeliztli, tzopelicayotl. Dulzura. Tzopelicayotica. Dulce- mente. Nic tzoyotia. Obligar. Tzonquizqui. Cosa acaba- da d concluida. X. Xochitla. Lugar de muclias flores. Xochipascua. Pascua flo- rida. Nic xeloa. Apartar, dividir Ni xopetlatia. Hacer ci- miento . Nic xexeliutica. Estar apar tando 6 distribuyendo. Nino xiuhtlalia. Descon- fiar. Xixicuiyotl. Glotoneria. Nitla xopetlatia. Consistir, ser cimiento. Nic yacana, nic yecana. Di- rigir, gobernar, regir. Ni yacafta. Ser primero, delantero. 118 Yaotl. Enemigo. Ni yaochihua. Combatir, pelear. Ye, yehuatl. El, ella. Yece. Empero, mas. Nic yecmati. Saber bien. Nic yectenehua. Santificar, alabar. Ni yectenehualo. Ser san- tificado, alabado, sagrado Nic yecnbnotza. Dar buen consejo. Yectililoni. Purificado, san- tificado. Yectiliztica. De, con bon- dad, gracia. Yectli. Bien, cosa buena. Yectihuani, cualtihuani. El que es virtuoso. Yectilizli. Gracia, virtud, bondad . Yehica, conj. Porque, por tanto, por cuanto. Yey 6 ey. Tres. Yeilhuitica. Al tercero dia. Yeixquich. Bastante. Yeyantli. Asiento, lugar. Yeliliztli. El ser, la esen- cia, el estado. Yenonehua. Bastarme, ser bastante. Nicte yeyecoltia. Consul- tar con alguno. Nite yeyecoa. Experimen- tar, probar. Yezpa. Tercera vez, tres veces. Nite yollalia. Consolar a al- guno. Nic yolcehuia. Aplacar, po- ner paz. Yolceuhcayotl. Manse- dumbre, paz, quietud. Yolchicahualiztli. Fortale- za, esfuerzo. Teyolcuitiani. Confesor, el que confiesa. Nino yolehua. Moverse, animarse, incitarse. Yolhuetziliztli. Caimiento interno, indiferencia. Yoliliztli. Vida, existencia. Yolia. Juntandose con pro- nombres posesivos, sig- nifica: Alma. Yollocopa. Con pronom- bres posesivos, significa: De mi voluntad. Yollochipahuac. Limpio de corazon. Nite yollalia. Consolar. Nino yolmelahua, nino yol- cuitia. Confesarse. Nino yolmoyahua. Dis- traerse, divagarse el pen- samiento. Nino yoinonotza. Conside- rar, eontemplar. Yolqui. Vivo, viva. Yoltepiniliztli . Golpe de pecho. Nino yoltequipachoa. Do- lerse. tener pesar. tfic yolltlacoa. Ofender injuriar. Nic yolitlacalhuia. Ofen- der a* alguno. Nino yolpoloa. Dudar. JNite yollotia. Inspirar & otro. Yoeoxca. Despacio, pacf- ncamente. I Yuh, yuhqui/yuhquion. j Asi, de este modo, de es- ■ ta manera. j 114 Yucatl. Hacienda. Yuhcayotl. Manera, mo- ao, forma, suerte. ^uhquiz. Cosa natural. Yuhquizaliztli. Inclinacion natural . Yuhtlacatiliztli. ' JSTaturale- za, natural. Ni yuhtlamani. Acostum- brarse, usar. £an, conj. adversat Mas empero. Zan, adv. Solamente. Zk. Antepuesto a nombres, verbos y adverbios, sig- mfica ser necesario lo q ue con el se dice. (1) Nino zahua. Ayunar. Zaiccen. Al fin, por illtimo. JNic zaloa. Ungir, unir aprender. Zaniman, Luego, en el ac- to, inmediatamente. z. Zanoye, El mismo, la mis- ma. Zaniyo. Solamente. Zatepan. Despues. Ni zozotlahua. Desmayar- se, entibiarse. Zazo.aquin. Cualquiera que Zazo tlein. Cualquiera cosa. C2uenami zazo. De cual- quiera manera. GrSicT " A entendel " qUe S0l ° ha >' u »°- ™«e la H'U ESTE GATECISMO lla de venta en Puebla, en la Secretaria Episcopal, 'exieo en la librerfa del Sr. Andrade. Portai de tinos, a cuarenta centavos ejemplas. '.%& mMMAW m &Mwmm, pie sirve 'de texto en las Escuelas Normaies, se vende a iv cinco centavos ejemplar, en los mismos lugares. MPKENTA DE M, GOR0NA, ieCHOLULA NUM. 2.»PUEBLA, este estableeimiento se desempenan IMPRESIONES TO TOBQ LUJO, cc'.po EsqnelaH mor-tuorias, Tar.jetaa d/Vbautismo, de varios colores, elativo alos-»raba.josmas delicailos de la tipo buenos comtj4i,.s puedan haeer las mas afama rentasy k i^r-PlifiGTOR MAS TLvRA'iOS iju tinguna de ellas. Tanto las impresiones finas e< Bntes se desemperian con la esmerada '. ;/■/■»/ //^r.^ . y J /? <9. ^ " / / / ^ ' COft'/ir KCCIOA \ iToce el pubheo. smo establecimienio se hallaran de venta eons- nte, iiras de libranza, eartas-p«>der, fianzas cle >, rianzas, recibos y papeles para semanarios de l de casa, pastorelas, ealendarios, l>revetes para bo- ir'.s v botellas, cubiertas de todas clases, libr^elemenlu- efectos para escritorio.